อยากจะใช้ชีวิตแบบ zero waste ทั้งทีแต่ที่บ้านยังมีพลาสติกอยู่ แล้วจะทำอย่างไรกับมันดีน้า
คำถามนี้ตอบได้ง่ายมากๆ ถ้ายังมีพลาสติกอยู่ที่บ้านก็สามารถใช้มันต่อไปได้ แต่เมื่อเราใช้ไปจนมันกลายเป็นขยะแล้ว เราต้องหาทางไปให้มันให้ได้ โดยไม่ให้ขยะเหล่านี้ไปสิ้นสุดที่หลุมฝังกลับ (หรือการทิ้งขยะที่ให้ กทม. มาเก็บนั่นเอง)
เมื่อเราเริ่มกรีน เริ่มใช้ชีวิตแบบ zero waste เราจะเริ่มคิดหาทางใช้สิ่งของที่ใช้ซ้ำได้มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นกล่องข้าว ขวดน้ำ กระบอกน้ำ ที่มีกันหลายรูปแบบทั้งพลาสติกชนิดหนา สแตนเลสและแก้ว รวมทั้งถือถุงผ้ากระเป๋าผ้าด้วย และเริ่มใช้พลาสติกน้อยลง ยิ่งเมื่อเรารับรู้เรื่องอันตรายของขยะพลาสติกเราอาจจะเข้าใจว่าพลาสติกคือผู้ร้าย ในความเป็นจริงแล้วพลาสติกมีประโยชน์มาก พลาสติกหลายชนิดเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตเราด้วยซ้ำ แต่! สิ่งที่ทำให้พลาสติกเป็นพระเอกหรือเป็นผู้ร้ายคือการใช้พลาสติกของพวกเราต่างหาก เพราะพวกเราใช้พลาสติกกันอย่างสิ้นเปลืองโดยเฉพาะพลาสติกที่ใช้แบบครั้งเดียวทิ้ง หรือที่ตอนนี้เรียกกันอย่างคุ้นชินว่า single-use plastic ที่ก่อให้เกิดขยะอย่างมหาศาลรวมทั้งก่อให้เกิดปัญหาอย่างมากมาย ทั้งต่อมนุษย์อย่างพวกเรา สัตว์ต่างๆ รวมถึงสิ่งแวดล้อมด้วย
ลองมาดูตัวอย่าง single-use plastic ที่พวกเราใช้กันอย่างหนักหน่วงในช่วงนี้ว่ามีอะไรบ้าง ถ้าเราเข้าร้านกาแฟ ซื้อกาแฟสักแก้ว สิ่งที่เราได้มานอกจากกาแฟที่เราต้องการแล้วก็คือแก้วพลาสติก ฝาครอบ หลอด ไม่แน่ได้ถุงแถมมาอีก 1 ใบ เห็นไหมว่าเราซื้อกาแฟแค่แก้วเดียวแต่เราสร้างขยะตั้ง 4 ชิ้นเชียวนะ แต่ถ้าเราพกแก้วของเราไปเอง เราไม่ต้องสร้างขยะแม้แต่ชิ้นเดียวเลย ถ้าเราเข้าร้านอาหารสักร้าน ซื้ออาหารกลับบ้าน ถ้าใส่กล่อง บางร้านก็ใส่กล่องโฟม อันนี้น่าตกใจมาก โฟมมีราคาถูกกว่ากล่องชนิดอื่นๆ ก็จริงแต่สร้างปัญหากับสิ่งแวดล้อมอย่างมาก บางร้านใส่กล่องพลาสติกใส บางร้านใส่กล่องชานอ้อย ซึ่งน่าจะดูดีสุดเพราะสามารถย่อยสลายได้ หรือบางร้านอาจจะใส่ถุงพลาสติกธรรมดาๆ จะเห็นได้ว่าสุดท้ายแล้วทุกอย่างล้วนกลายเป็นขยะทั้งนั้น แต่ถ้าเราพกกล่องข้าวไปเอง เราก็ไม่ได้สร้างขยะให้เกิดขึ้น
จะเห็นได้ว่าแก้วหรือกล่องข้าวในรูปก็ทำมาจากพลาสติก เพราะฉะนั้น การใช้ชีวิตแบบ zero waste ไม่ได้แปลว่าต้องทิ้งพลาสติกทั้งหมดที่มีอยู่หรือไม่ใช้พลาสติกแม้แต่ชิ้นเดียว สิ่งที่สำคัญคือเราไม่ควรใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวทิ้งต่างหาก แต่ใช้พลาสติกที่มีความทนทานแทน หรือถ้าเผลอรับพลาสติกมาก็เอามาใช้ซ้ำหลายๆ ครั้งจนใช้ไม่ได้อีกต่อไป
แล้วพลาสติกที่เราใช้ได้มีอะไรบ้างล่ะ
กล่องทัปเปอร์แวร์: ถ้าพูดถึงพลาสติกใช้ซ้ำชนิดหนึ่งที่พวกเรารู้จักกันอยู่แล้วคงหนีไม่พ้นกล่องทัปเปอร์แวร์ นอกจากจะเอาใส่อาหารได้แล้ว เราจะแนะนำให้นำกล่องทัปเปอร์แวร์มาใส่อย่างอื่น เช่น ใช้จัดเก็บสิ่งของต่างๆ ให้เป็นหมวดหมู่ เก็บอุปกรณ์จุกจิกต่างๆ เก็บเครื่องใช้สำนักงาน หรือเก็บเครื่องประดับ เป็นต้น
กระถางต้นไม้: นอกจากจะมีกระถางต้นไม้ดินเผาแล้ว ในปัจจุบันก็มีกระถางต้นไม้พลาสติกด้วยจากภาพจะเห็นว่าเราเอากะละมังและถังน้ำมาปลูกต้นไม้ (ต้นขวาสุดและหลังสุด) เพราะก้นมันแล้ว ไม่สามารถใช้รองน้ำได้ก็ดัดแปลงมาปลูกต้นไม้แทน
ถังน้ำพลาสติก: สิ่งนี้ต้องมีทุกบ้านอย่างแน่นอน ใช้สำหรับรองนำ้เวลาอาบน้ำ ถูพื้น ซักผ้า หรือรดน้ำต้นไม้
แปรงขัดห้องน้ำพลาสติก: แน่นอนว่าต้องมีติดบ้านทุกบ้าน เราอาจจะคุ้นเคยกับแปรงขัดห้องน้ำพลาสติก แต่ตอนนี้ก็มีแปรงขัดห้องน้ำแบบไม้ไผ่ให้เลือกใช้กันแล้ว
กล่องพลาสติกสำหรับบรรจุของ: กล่องพวกนี้มักมีขนาดใหญ่ใช้เก็บสิ่งของต่างๆ สามารถวางซ้อนกันได้ทำให้สะดวกในการเก็บและเคลื่อนย้าย
อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์: สิ่งนี้อาจจะเป็นสิ่งที่คาดไม่ถึงสักหน่อยแต่อุปกรณ์บางอย่าง เช่น คอมพิวเตอร์พัดลม หรือโทรทัศน์ ที่เราใช้งานกันทุกวันนั้นก็มีส่วนที่ทำมาจากพลาสติก
ภาชนะรับประทานอาหารพลาสติก: หลายๆ บ้านอาจจะสะดวกใช้ภาชนะภายในบ้านเป็นพลาสติกมากกว่า เพราะถ้าใช้จานชามกระเบื้อง แก้วน้ำ อาจจะเผลอทำหล่นแตกได้ง่าย แต่บางบ้านอาจจะมีภาชนะเหล่านี้เพื่อใช้ในงานปาร์ตี้ ออกแคมป์หรือปิกนิกเท่านั้น
ตะกร้าพลาสติก: นำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลายรูปแบบ เช่น ใส่เสื้อผ้า ใช้เป็นที่คว่ำจานชามหลังล้างจาน หรือใส่ผลไม้ เป็นต้น
พลาสติกอื่นๆ: เราขอยกตัวอย่างพลาสติกบางอย่างที่อาจจะเป็นขยะพลาสติกสำหรับบางคน แต่สำหรับเราสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้อีก
- ถ้วยโยเกิร์ต เมื่อซื้อโยเกิร์ตมากินย่อมมีขยะเกิดขึ้น แต่เรานำถ้วยโยเกิร์ตนี้มาใช้ประโยชน์ต่อได้หลายอย่างเลย
- เอามาทำน้ำแข็ง สามารถทำได้ 2-3 ครั้ง ก้นถ้วยจะแตก เราสามารถนำถ้วยนั้นมาเพาะต้นไม้ต่อได้
- เอามาใส่ของจุกจิกที่ต้องหยิบใช้บ่อยๆ เช่น ยางวง ยางมัดผม หรือทิ้งลวดเย็บกระดาษก็ได้
- แก้วน้ำและถ้วยบะหมี่กึ่งสำเร็จรูป เรานำมาใส่อุปกรณ์เครื่องครัว และเครื่องเขียน
ส่วนปลายทางของพลาสติก ส่วนมากถ้าเป็นพลาสติกหนาก็สามารถนำไปขายให้กับร้านขายของเก่าเพื่อนำไปรีไซเคิลได้ หรือถ้าพลาสติกแบบไหนไม่สามารถขายได้หรือรีไซเคิลได้ เราก็ส่งไปรษณีย์ไปทำเชื้อเพลิงทดแทนถ่านหินได้ที่บริษัทเอ็น15 เทคโนโลยี จำกัด เพื่อลดปริมาณขยะที่เกิดขึ้น
อย่างไรก็ตาม ช่วงนี้ก็มีการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส COVID-19 ทำให้ร้านค้าหลายๆ แห่งงดรับภาชนะส่วนตัว รวมถึงการใช้บริการเดลิเวอรีมากขึ้นก็ทำให้เกิด single-use plastic มากขึ้น ในเมื่อเราไม่สามารถเลี่ยง single-use plastic ได้ เราก็เอามาใช้ซ้ำในบ้านนี่แหละ แก้วน้ำที่ซื้อๆ สั่งๆ กันมา ก็เอามาล้างใส่เครื่องดื่มต่อที่บ้าน แก้วเดิมหลอดเดิม ใช้วนๆ ไปได้หลายรอบจนกว่ามันจะแตก แล้วนำไปเผาเป็นเชื้อเพลิงทดแทนต่อไป
จะเห็นได้ว่าเรายังต้องใช้พลาสติกในชีวิตประจำวันอยู่ แต่ให้เลือกใช้พลาสติกที่สามารถใช้ซ้ำได้หลายครั้งจนกว่าใช้ไม่ได้อีกต่อไปและต้องหาปลายทางให้กับขยะเหล่านั้นด้วย ดังนั้นหากอยากใช้ชีวิตแบบ zero waste จึงไม่ใช่การไม่ใช้พลาสติกเลย เรายังใช้พลาสติกต่อไปได้ แต่ต้องเลือกใช้อย่างรู้คุณค่า ใช้พลาสติกชนิดที่สามารถใช้ซ้ำได้ และไม่เลือกใช้พลาสติกแบบครั้งเดียวทิ้ง
บทความส่วนหนึ่งเรียบเรียงจาก Old Plastic When You are Plastic Free